Мостай Кәримдең юбилейына арналған әҙәби-музыкаль кисә сценарийы

Мостай Кәримгә арналған әҙәби-музыкаль кисә.

Сәхнәлә ҡурай моңо уйнай. Талғын көй. Сәхнә ҡараңғы. Шаршауҙар ябылған. Һәм, ҡапыл, прожекторҙарҙан көслө ут көлтәһе сәхнәгә төшә. Унда, шаршауға М. Кәримдең ҙур портреты эленгән. Ут ошо портертты яҡтырта. Сәхнә артынан алып барыусылар М. Кәримдең "Уңдым - Повезло" шиғырын уҡый ( русса-башҡортса).

Беренсе а.б.:

Как это на вершине полстолетья

Я так неожиданно оказался вдруг?

И вот с вопросом я гляжу вокруг:

Мне повезло иль нет на белом свете?

Мне с датою рожденья повезло:

Я родился не рано и не поздно…

Гудит октябрь… Двадцатое число…

Березы сыплют на тропу мне звезды.

Мне повезло с землей моей…Ты - чудо.

Башкирия! Ты - свет в моей судьбе!

Икенсе а.б.:

Яуҙарымдан уңдым. Еңеү килде,

Килде һәләкәттәр сигендә.

Яраларҙан уңдым. Көн элгәре

Алып китмәнеләр "тегендә".

Бара торғас, исемемдән уңдым:

Кеше алдына кәм-хур итмәне.

Һәм холҡомдан уңдым, илертмәне

Маҡтауҙарҙан татлы икәне.

Күп нәмәнән уңдым.

Рәхмәт һеҙгә,

Хәйерле төн һеҙгә үткәндәр.

Эйе, уңдым. Күп нәмәнән уңдым.

Минән уңды микән бүтәндәр?

Сәхнәлә ут һүнә. Музыка көсәйә, ҡурай моңон пианино аккордтары алыштыра. Сәхнәлә ут яна. Шаршау асылған,ике алып барыусы сәхнәлә тора.

Икенсе а.б:

• Мин ғүмерем буйы дуҫлыҡ өсөн

• Һәм туғанлыҡ өсөн көрәшәм.

• Шуға ла бит ихлас күңел менән,

• Эй, кешеләр, һеҙгә өндәшәм!

• Һаумыһығыҙ! Һаумыһығыҙ!

Беренсе а.б. Добрый вечер, уважаемые гости, преподаватели и студенты! Мы рады приветствовать вас на этом вечере, посвящённом 90-летию со дня рождения поистине великого человека Мустая Карима, личности, который навсегда оставил добрый след в истории, творческое наследие которого неподвластно времени.

Икенсе а. б Мифтахетдин Аҡмулла исемендәге Башҡорт дәүләт педагогия университетында М.Кәрим юбилейы айҡанлы саралар уҙғарылды. Мәҫәлән: башҡорт филологияһы факультетында "М.Кәрим ижадында башҡорт халҡының философик ҡарашы" тигән түңәрәк өҫтәл, беренсе курс студенттары араһында "Минең Мостайым" тигән темаға иншалар конкурсы үткәрелде. Башҡа факультеттар ҙа Мостай Кәрим ижадын яҡшы белеүҙәрен, яратыуҙарын ижади эштәре менән иҫбат итте.

Беренсе а.б. Мустай родился в семье крестьянина. С детства он был трудолюбивым, любознательным, умным мальчиком. Его могучая, одарённая натура жадно впитывала грамотность и сразу же стала самовыражаться в творчестве. Ещё в 6 классе Мустай начал писать стихи. Несомненно, на всё это большое влияние оказало воспитание Оло Инэй. Все называли её «кендек Әбейе», а самого Мустая «кендек бабай». Оло Инэй была очень умной и мудрой женщиной, помогала своими советами и житейским опытом и младшему, и старшему. Как известно, у каждого ребёнка есть своя повивальная мать. А в этой деревне именно кендек абей была для всех детей повивальной матерью. Куда бы Оло Инэй не ходила, маленький Мустай никогда не отставал от неё, отсюда и прошло его прозвище «Кендек» или «Пупок». Так же Оло Инэй своего сына любя называла Синнай, что в переводе на русский означает «ценный».

(Сәхнәлә Кендек менән Оло инәй сценкаһы)

Кендек сәхнәгә килеп сыға:

Өс мөғжизә мине әсир алды -

Ер, йәнә күк, йәнә ҡатын кеше.

Ерҙең сере бөтә. Күк һайыға.

Төбө күренер бына асылыр ҙа.

Ҡатын кеше генә,асылмаҫ сер,

Тылсым булып ҡалыр асылында…

Ошо һүҙҙәрҙе һөйләй-һөйләй Оло инәһе янына килә.

-Оло инәй!

-Әү, синнай!

-Һинең яныңа килгән һайын кескәй балаға әйләнәм дә китәм! (Оло инәй Кендектең башынан һыйпай, Кендек уның янына ултырып ала).

-Оло инәйем, һиңә әйтә торған серем бар. Аҡйондоҙ менән Мәрәһим хаҡындағы теге һүҙ дөрөҫ булып сыҡты бит.

-Ниндәй һүҙ, кем һүҙе?

-Ниңә, анау кисте кесе инәйем …Кеше һүҙе инде…Халыҡ һүҙе…

-Ҡуй, бушты һөйләмә!

-Буш түгел шул! Анау төн үгеҙ эҙләп ғәйеп булғанымда, уларҙың икеһен бергә Ҡыҙҙар тауында күрҙем.

-Тфү, тфү, балам, күҙеңә күренгәндер. Ҡара төндә бәндә күҙенә әллә нимәләр аймылышып күренә ул. Төн бик ҡараңғы ине шул.

-Мин уларҙың һүҙҙәрен дә ишеттем, Оло инәйем! Валлаһи! Икмәктер, тоҙҙор! Мин алдаҡсымы ни?

-Алдаҡсы түгел. Хата күргәнһең, яҙа күргәнһең. Хаталаныу ул алдашыуға инмәй.

-Күрҙем дә, ишеттем дә.

-Әҙәмдең ҡайһы саҡ шулай күҙе тейешһеҙҙе күрер, ҡолағы тейешһеҙҙе ишетер була. Ҡуй, балам, юҡ менән башыңды бутама. (Оло инәй ауыр итеп уфылдап ҡуя)

- Ниңә уфылдайһың, Оло инәйем?(Оло инәй байтаҡ өндәшмәй ултыра).

-Хәҙер инде һин ун дүрт менән бараһың. Егет ҡорона инеп киләһең. Уҡыуың да ҙур. Мин һөйләгәнде аңларһың шәт…Тыңла…Әҙәм балалары әсәнән яртышар ғына булып тыуа. Аяҡ-ҡулдары бөтөн, башы-күҙе төҙөк көйө донъяла ҡабул итәм мин кешене, ә үҙемдең эстәрем өҙөлә: "И, бахырҡайым, - тим, - үҙ яртыңды табырһың микән? Тапһаң ғына ярар ине", - тим. Табышмаһалар, күктәге анау бихисап йондоҙҙар кеүек йымылдашып, ғүмер буйы бер-береһен эҙләп йөрөй бисара йәндәр. Уларҙы ҡушырға, күрәһең, Хоҙайҙың да ҡөҙрәтенән килмәйҙер. Ҡөҙрәтенән килһә, йыһан буйлап аҙашып йөрөгәндәр шул тиклем күп булмаҫ ине… Ана, Аҡйондоҙ менән Мәрәһим, ике яртынан бер бөтөн булырға тейеш йән эйәләре лә бит…Үҙ ваҡытында табышмағас, зар-интизар булып, аҙашып йөрөйҙәр…

(Оло инәй ҙә, Кендек тә шыма, улар сәхнә ситендәге эскәмйәлә ултыра. Сәхнәгә шул саҡ Аҡйондоҙ менән Мәрәһим инә. Егет гармунда уйнай, улар икәүләп " Яҙмыштан-уҙмыштар" йырын йырлайҙар. Йыр һуңына ҡарай сәхнә уртаһына килеп баҫалар.

-Яратаһыңмы?

Яратам….Яратам…

-Бик, бикме?

-Бик-бик булмаһа, ошо бер семтем бәхет өсөн анау хәтлем ғазап йөктәре йөкмәп йөрөр инемме ни? Барыбер үкенмәйем. Һинең ҡосағыңдағы мыҫҡал ғына бәхетемде алтын тауҙарға алмаштырасағым юҡ. Ошо көйө һине анау аҡ йондоҙға алып менәйемме? Һинең йондоҙоңа…

(Ике ғашиҡ йән етәкләшеп, сәхнә артына йүгерә. Музыка көсәйә. Йыр көйө. Кендек менән Оло инәй ҙә аҡрын ғына тороп шаршау артына китә)

А.Б. Сәхнәлә Мостай Кәримдең "Күкрәгемдән ҡоштар осорам" шиғыры менән сәхнәлә - ....!

Сәхнәгә алып барыусы сыға:

Ә хәҙер, сәхнәгә, Башҡортостан Яҙыусылар Союзы рәйесе, Башҡортостандың халыҡ шағиры, филология фәндәре докторы, башҡорт әҙәбиәте үҫешенә ҙур өлөш индергән яҙыусыларҙың береһе - Рауил Төхвәт улы Бикбаевты саҡырабыҙ! Рәхим итегеҙ!

А.Б.:

Донъяларҙы урап, әсир итте,

Әллә күпме йәндәрҙе!

Бер тыпырлап бармаҡ сиртеү

Яҙа талсыҡҡан тәндәрҙе!

Һеҙҙең алда "Дуҫлыҡ" бейеүе. Башҡаралар: Зәлиә Сәлихова,…………………………

("Дуҫлыҡ" бейеүе)

А.Б.: Алыҫ юлға эйәрләйҙәр

Аттарҙың иң яҡшыһын.

Ҙур йомошҡа ебәрәләр

Ирҙәрҙең иң затлыһын!

Сәхнәгә олуғ ҡунаҡты саҡырабыҙ! Һүҙ һеҙгә,…..!

(ҡунаҡ сығыш яһай)

А.Б.: Мостай Кәрим һүҙҙәренә бик күп композиторҙар матур-матур йырҙар ижад иткән. Шуларҙың береһе - "Кис ултырып ҡыҙҙар сигеү сигә" йыры беҙҙән һеҙгә бүләк булып яңғыраһын!

А.Б.: За 3 года до Великой Отечественной войны Мустай. Карим написал почти пророческое стихотворение «Комсомольский билет»:

Я в руки возьму комсомольский билет,

И друга припомню, которого нет.

Его я не видел ни разу

Я просто услышал суровый рассказ.

О верном товарище, павшем за нас,

И свято поверил рассказу…

Огненное лихолетье войны бросило молодого поэта-патриота в самое очистительное. Горнило боя, и осколок фашистского снаряда в один из августовских жарких дней пробил комсомольский билет Мустая Карима. Пуля той жёсткой войны прошла буквально в нескольких миллиметрах от сердца поэта. Воевал Мустай Карим, и вместе с ним храбро сражались его боевые стихотворные строки. Стихи, одетые в серые шинели фронтовых газет промаршировали до Берлина и, в конечном счете, опрокинули коричневую чуму.

А.Б.:-Ә хәҙер сәхнәгә Фатима Мостафина исемендәге гимназия уҡыусыларын саҡырабыҙ! Улар ҙа беҙҙең кисәбеҙгә буш ҡул менән килмәгән, ә йырлы-моңло күстәнәс алып килгән! (Уҡыусылар сығыш яһай)

Сәхнәгә алып барыусы сыға.

А.Б.:

- Йырға сарсаған күңел шағирҙың шундай һүҙҙәрен иҫкә төшөрә: "Тормош менән аралар боҙолған саҡтарҙа, көн яҡтыһы күҙгә күренмәҫ булғанда, ҡапыл иҫемә төшә: донъяла йыр бар бит әле… Тимәк, инанырға, сабыр итергә, йәшәргә кәрәк. Һуңғы ҡабым икмәгем, һуңғы йотом һыуым менән бергә һуңғы тапҡыр ишетер йырым булһа, үкенергә ҡалмаҫ тип ҡыуанам…"

М. Кәрим һүҙҙәренә Юлай Үҙәнбаев ижад иткән йыр "Йылғалар"

Сәхнәгә ике алып барыусы сыға.

Беренсе а.б.:

-Мостай Кәрим ижады - юғары һүҙ сәнғәте ул. Халыҡ шағиры поэзияһының, драматургияһының һәм проза әҫәрҙәренең күркәм өлгөләре әҙәбиәтебеҙҙең алтын фондын тәшкил итә. Уларҙа халыҡтың меңәр йыл тупланған әҙәп-әхлаҡ, эстетик, рухи тәжрибәләре ижади үҙләштерелеп, яңыса, заманса балҡыш ала.

Икенсе а.б.: Мустай Карим был замечательным поэтом, мастером слова, талантливым драматургом и пламенным публицистом, выдающимся писателем, крупнейшим деятелем национальной культуры и общественно-политической жизни, человеком, чьё имя известно не только в России, но и далеко за её пределами. Его произведения пронизаны народной мудростью, глубокиз знанием жизни и человеческих отношений и стали классикой современной отечественной литературы. Творчество Мустая Карима исполнено, наполнено любовью, светом и тем, что башкиры называют, непереводимым словом «МОН» - это и душевность, и напевность. На каком бы языке он не писал, на какой бы язык не переводили его стихи, поэмы, драмы, рассказы, повести, трагедии, публицистику, слово его весомо, мудро, звучит истинно и доходит до сердца каждого.

Беренсе а.б.: Эйе, Драматургия - Мостай Кәрим ижадының иң баҙыҡ тармаҡтарының береһе. Быуатыбыҙҙың икенсе яртыһындағы башҡорт драматургияһының үҙәгендә уның пьесалары торҙо, ул хатта милли сәхнә сәнғәтебеҙҙә "Мостай Кәрим театры" тигән үҙенсәлекле тамашаны барлыҡҡа килтерҙе.

Ә хәҙер һеҙҙең иғтибарға Фатима Мостафина исемендәге гимназия уҡыусылары сәхнәләштергән "Айгөл иле" драмаһынан өҙөк тәҡдим итәбеҙ.

А.Б: Егеттәр башҡарыуында "Аҡтаныш" йыры.

Сәхнәгә ике алып барыусы сыға.

Беренсе а.б.:

-О, мөхәббәт. Аҙмы яҙмыштарҙы

Донъя тамуғында яндырҙың.

Аҙмы исемдәрҙе, күккә яҙып,

Мәңгелек йыр итеп ҡалдырҙың!

Икенсе а.б.:

-Рабы любви - возвышенная должность

Однако, дети, разума рабами

Порою предпочительнее быть.

Душа как море без причины всякой

В смятении приходит иногда,

А разум, словно горная вершина,

Высок и постоянством наделен.

Беренсе а.б.:

-Сығып осто ярһыу бер һандуғас

Ғашиҡтарым, һеҙҙең өлөшкә!

Көткәндәргә - аҡ күгәрсен килер,

Яңы өмөт өҫтәп өмөткә.

Икенсе а.б.:

-Влюбленные! К вам соловей, неистов,

Петь- все ночи напролет.

Томящиеся врозь! Вам голубь чистый

К надеждам старым новые несет.

Алып барыусылар шиғыр уҡыған мәлдә сәхнәгә парлылар сыға: Мария Тереза менән Любомир, Аҡйондоҙ менән Мәрәһим, Айгөл менән Ричард Галин, Зөбәржәт менән Аҡйегет, Агазия менән Прометей… Улар һәр береһе үҙ заманынаса кейенгән. Сәхнәлә талғын вальс көйө уйнай. Улар сәхнә буйлап өйөрөләләр.

А.Б.:

-: Мария Тереза менән Любомир Зух сауҡалығы…, Аҡйондоҙ менән Мәрәһим йыры…, Айгөл иле, Бөркөтлө, Ҡыҙҙар тауы, Дилбәр һарайы,Зөбәржәт менән Аҡйегет мөхәббәте…, Агазия менән Прометей ҡауышып, Күк һәм Ер уты тоҡанған Мәктәр яланы… Мостай Кәрим иле - көслө рухлы, сафтарҙан-саф күңелле, ғәҙеллек һәм миһырбанлыҡ, хөрмәт һәм мөхәббәткә нигеҙләнгән донъя… Шағир яратып тыуҙырған ошо гүзәл донъяны ысынбарлыҡта һаҡлау - уның уҡыусыларының бурысы…Изге бурысы…Күңелдәрҙә һәр саҡ йәшлек, мөхәббәт, тантана итһен! Матурлыҡҡа табынайыҡ! Мостай иле һәр кемебеҙҙә йәшәһен! Амин!

Кисә тамам. Иғтибарығыҙ өсөн рәхмәт!