Беседа Чуртталга чаяалга - дыр

                      Беседа:   «Чуртталга—чаяалга-дыр».                             Эге класстардан эгелеп уругларга чуртталганын утказын тайылбырлап, чугаалап берип турар болза, Кижи бурузунун келир уези оларнын боттарындан хамааржыр деп чувени чугаалап бээр. Келир уези дээш кызымак, чуткулдуг ооренир кузелди оттурар, келир уезинге бузурелди хевирлээр. Уругларнын ооредилге кижизидилгезинге шын угланыышкынны бээринге дузалыг.          Кижи чырык чер кырынга торуттунгеш, чуртталгазын кандыг-даа ...
Раздел Классному руководителю
Класс -
Тип Конспекты
Автор
Дата
Формат doc
Изображения Нет
For-Teacher.ru - все для учителя
Поделитесь с коллегами:

Беседа: «Чуртталга-чаяалга-дыр».

Эге класстардан эгелеп уругларга чуртталганын утказын тайылбырлап, чугаалап берип турар болза, Кижи бурузунун келир уези оларнын боттарындан хамааржыр деп чувени чугаалап бээр. Келир уези дээш кызымак, чуткулдуг ооренир кузелди оттурар, келир уезинге бузурелди хевирлээр. Уругларнын ооредилге кижизидилгезинге шын угланыышкынны бээринге дузалыг.

Кижи чырык чер кырынга торуттунгеш, чуртталгазын кандыг-даа сорулга чок. Анаа-ла чурттап эрттирип кагбас. Амыдырал бир-ле уткалыг, сорулгалыг болур. Ол дугайында богунгу кичээлге сайгарып чугаалажып корээлинер.

Амыдырал-чуртталга тудары дээрге-ле, хем кежери эвес-тир. Кижинин чуртталгазында чуу-даа турар. Кадыг бергелерни-даа эртер, оорушку-мунгаралды-даа коор.

Чуртталгада белен чуве чок. Эртем-билигге ооренип чорааш, Кижи боду карак кызыл куш-ажылы-биле шуптузун чедип алыр. «чуртталга дээрге-ле демисел-дир» деп улегер домактын утказы ол.

«Чааскаан чорба эштиг чор» деп ада-огбелеривис чагып чораан. Чангыс кижиге берге. Оорушку мунгаралды-даа денге улежип, берге уелерде дузалажып, деткижип чоруур эштиг болур.

Кижи торелгеттеннин чуртталгазы эр, кыс ийи кижинин ынакшылындан ужукталып тывылган. Кады чурттап чоруур эжинге ынакшыл, авазынга ынакшыл, торээн чурттунга, торээн чуртунга ынакшыл дээш, ол тончу чок, делгем болгаш ханы билиишкин-дир, уруглар. Ол дугайында улуг класстарга баргаш, хандыр ооренип биле бээр силер. А амдыызында чуртталга дугайында чугаалажыылынар.

Силернин ава-ачанар бот-бодунга ынак болгаш, оолдуг, кыстыг болурун шиитпирлээннер. Туннелинде, аванарнын иштинге бичии опеяа боттанып тывылган. Аванар силерни иштиг чоруур уеде, ачанар холчек сагыш човап, бажын ажылын шуптузун боду кылып турган. Аванар иезин дозээн кыстыг болуксаан, а ачанар ада-ызыгуурун уламчылаар оолдуг болуксаан. Адак соонда, кузеп манаан уези кээрге, божудулга бажынынга торуттунген силер, уруглар.

Чаш кижи торуттунуп келирге-ле, аа судун эмзирип чорааш, аванар остуруп каан. Кавайда чаш опеяазынын чоргээн кургаглап, солааш, эмзиргеш,опейлеп, удудур чайгаар дээш, ава кижи та, чеже уйгу-дыш чок дунени эрттирбээн дээр. Уругларын эргеледип, чассыдып, кадык-шыырак оссуннер дээш, кезээде сагыш човап, остуруп каан кижилер-ада-иенер ол. Ава кижи уруун азырап олурар уеде, ог-булезин акша тогерик, аъш-чем-биле хандырар дээш, ачазы чааскаан ажылдап артып каар. Хунзедир ажылдап хунзээш, ажыл соонда чанып келгеш, от озектээр кургаг ыяжын чарып киирип, хомур- дашты уруп, ижер суун хумуннарга долдур ускулап каар. Чайлыг уе тыпты берзе, уруунун чоргектерин-даа чуггаш, кургады аскылаптар. Уруг азыраары берге деп чувени билип, ада кижи иешкилерге бичии-даа бол, дуза кадарын бодаар.

Ынчалдыр ада-иенер боттарын деткижип, дузалажып чорааш, силерни остур азырап каан, уруглар. Ынчангаш силер ада-иенерге кызыгаар чок ынак силер. Ол ынакшыл эки оорениринге силерге чалгын болзун. Ада-иенерни эки ооредилгенер-биле, быжыг сагылга-чурумунар-биле оортуп чорунар. «Авазынын азыралын эгиткен Кижи чок» деп чугаа ханы уткалыг. Школаны дооскаш, тускай эртем-билиг чедип алгаш, акша-копеекти ажылдаптар апаргаш, ада- иенерге дузалашпайн канчаар, черле дузалаар апаар силер. Ынчалза-даа, чеже-даа кызып дузалап чорзунарза, ава-ачанарнын силерни остуруп, Кижи кылып каар дээш, чарыгдаан кужун, шууделин эгидип шыдавас дээн утканы коргускен. Ынчангаш, ону утпайн, сактып чорааш, аванарга, ачанарга дуза кадарын боданар. Кылып шыдаарынар бажын ажылынга дузалажынар. Бодунарнын сагыжынар-биле аяк-саваны чуп, бажын иштин арыдыр ширбип, шаланы чуп ап турунар.

Школадан келгеш, солуй кеттинипкеш, ооренип кедер хевинерни шкафка аайлап салып, азып алынар. Ооренир идик-хевинерге, ном-дептеринерге, ооредилге херекселдеринге камныг, арыг-силиг болунар. Бажын иштин аайлап, орун-дожекти, шала кырынын чадыгларын эде-хере тыртып ап турунар. Чечектеринер суггарарын утпанар.

Бажынга алган онаалгаларынарны кылгаш, кичээлдерни катаптап каапкан соонда, агаарлап ойнаар уенерни куш-ажыл-биле холбап болур силер. Ол чугле силернин кузелинерден хамааржыр, уруглар. Шала кырынын чадыгларын-даа дашкаар ундуруп, хактап болгай. Хараган ширбииш-биле херим иштин-даа тазартыр ширбип кааптар болза, чээргеннеп-даа эккээринерге дуза-ла-дыр.

Эвилен- ээлдек болурунга бодунарны чанчыктырынар. Улуг кижилерни: авазын, ачазын, кырган -авазын, кырган-ачазын, угбаларын акыларын хундулээр. Улуг улустун мурну-биле эртпес, орук чайлап, баштай эрттириптер. Улуг кижилер чугаалажып олурган болза, дааш- шимээн ундурбес, оларнын чугаазынга киришпес. Телевизор коор дээн болза, азы дашкаар унуп, агаарлаарда чошпээредип алыр. Улуг улустун чагыг-сумезин дыннаар, ылангыя тыва чанчылдар дугайында чугаалап бээрге, кичээнгейлиг дыннап алыр, эки чанчылдарны сагып ооренир. Бичии дунмаларынга эргелиг болур, оларга дузалажыр. Чаш кижилернин сеткилин хомудатпас, ада-иези чокта оларны хайгаарап коор. Дыннангыр, кежээ болур. Эвилен-ээлдек болгаш сагыш човангыр сеткилдиг болза, эки Кижи ол. Аванар, ачанарнын эки оглу азы кызы болур дээш кызынар. Силерге хамаарыштыр чуртталганын утказы бо-дур. Улгаттыр озуп кээринерге, чуртталгага хамаарылганар база оскерли бээр. Аажы-чанынар турумчуп, мозу-будужунер хевирлеттинип, быжыгып кээр. Ынчан чуртталганын утказы улам ханылап, силерден негелде улгадыр. Келир уеже сорулганарны боттарынар тодарадып аптар, коружунер оккур, делгем апаар. Чуртталгага чуткулдуг, кызымак чорунар. Мозу-шынар талазы-биле быжыг, туруштуг болунар. Ол чул дээрге-ле, багай чанчылдар эдербенер, багай улустун салдарынга алыспанар, чоннун ак оруу-биле чорунар дээни ол.

Ава, ачанар силерни чырык чер кырынга чаяагаш, эртем- билиглиг, чонунга ажыктыг Кижи болзун деп кузеп, йорээп каан. Ада-иенернин кузелин школа эргинин артап кирген хунунерден эгелээш, боттандырып кирипкен силер, уруглар. Ада-иенерге кызыгаар чок ынак силер. Ол ынакшыл ооредилгенерге чалгын болзун, эртемнин далайынче эжиндиреринерге чакпа болзун! Чурумнуг эки ооренип чорааш,тускай эртем-билигден чедип алгаш, чонга, чурттунарга ажыктыг ажыл-херектерден кылынар. Келир уеде ада-иелер апаргаш, ажы-тол кижизидеринге боттарынарны белеткенер. Шак ынчаар кызып ооренип, ажылдап чорааш, чер-чуртунарнын сайзыралынга улуг-хуунарны киирип чорааш, толептиг салгалдарны арттырып каар дээш, чурттаар апаар силер.





Современные педагогические технологии.

По мнению учёного, характерными чертами педагогической технологии являются: предварительное проектирование учебно-воспитательного процесса; определение структуры и содержания не только деятельности педагога, но и учебно - познавательной деятельности самого учащегося; определение целей обучения («процесс целеобразования»), чтобы объективный контроль за качеством усвоения учащимися учебного материала и развития личности учащегося; целостное представление учебно-воспитательного процесса; гармоничное взаимоотношение всех элементов педагогической системы; обеспечение высокой стабильности успехов в обучении практически любого числа учащихся.





© 2010-2022