ҚАЗАҚСТАН ТАРИХЫ. 7-СЫНЫП. Ғылым мен білімнің дамуы. 7-сынып

2-сабақ

ҚАЗАҚСТАН ТАРИХЫ.

Сабақтың тақырыбы : Ғылым мен білімнің дамуы . 7-сынып

Сабақтың мақсаты :

Білімділік : Х - ХІІ ғасырларда ғылымның даму себептері, көрнекті ғалымдар жайлы кеңінен мағлұмат бере келіп, олардың еңбектерінің тарихи маңызын ашып көрсету.

Дамытушылық : Ғылыми еңбектерді , көркем шығармаларды түсініп оқуға, ізденіске дағдыландыру, топпен жұмыс жасауға үйрету.

Тәрбиелілік: Адамгершілікке , кішіпейілділікке, имандылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі : жаңа сабақ .

Сабақтың типі: Топпен жұмыс .

Сабақтың әдісі : Сұрақ - жауап , диалогтық, мақал - мәтелдердің жалғасын табу, талдау, тірек - сызба, тест, сәйкестендіру тест, семантикалық карта.

Сабақтың көрнекілігі : Қазақстан Республикасының картасы, Әл - Фараби, М. Қашқари, Ж. Баласағұни, Қожа Ахмет Йассауидің портреттері, тірек - сызбалар, мақыл - мәтелдер, плакаттар, топтың атауы жазылған қағаздар, топ басшыларының төс белгілері.

Сабақтың барысы :

1. Ұйымдастыру бөлімі.

Сыныппен амандасу, оқушылардың бір бірлеріне тілек тілеуі

- Шашу арқылы сынып оқушыларын ІІ топқа бөлу.Шашудың кәмпиттері екі түстен тұрады. Шашудың кәмпиттері тосын сыйдан яғни онда бүгінгі сабаққа байланысты сұрақтар оралған.

- Топ басшыларын сайлау.

2. Үй тапсырмасын тексеру.

Сұрақ жауап әдісі .

1. Өздерінің шыққан тегін қоймен байланыстырып, қорғаушы ретінде оған табынатын болған тайпа : ( оғыз )

2.Белгілі бір діни нанымдардың шығу тегін аңмен байланыстыратын табыну белгісі : ( Тотем)

3. Орта Азия мен Қазақстанға арабтардың жаулап алуынан бастап ене бастаған дін : ( Ислам)

4. 751 ж. Атлах қаласы түбінде болған ұрыста қарлұқтар мен арабтар бірлесіп қай мемлекеттке қарсы шықты ? ( Қытай)

5. Исламды Боғра хан Қарахан мемлекетінің мемлекеттік діні деп қашан жариялады ? ( 960 ж)

6. Оңтүстік Қазақстан мен Жетісудың Х ғ. Қалаларында мешіттердің көптеп салына бастағандығы туралы жазған кім ? ( Әл - Максиди)

7. Адамның басы құбылаға қаратылып , жанына ешбір зат бірге қойылмай жерленген. Мұндай жерлеу салты кімдерге тән ? ( Мұсылмандарға)

8. Х ғ. Басында қай әулеттіәң негізін қалаушы Сатұқ хан ислам дінін қабылдады ? ( Қарахандар)

9. Ақтөбе қала жұртын қазғанда шарап ашытатын орыннан табылған кірпіштерде қандай таңба салынған ? ( Христиандық крест)

10. Арабтар көрші елдерді қандай ұранмен жаулап ала бастады ? ( Дін үшін соғыс)

11.Ислам дініне дейінгі Қазақстан жеріндегі діни нанымдар

І. Қызығушылықты ояту .

Шашуда берілген сұрақтар.

Шашудың тосын сыйы

Мына ғалымдар туралы ақпарат ал

Әбу Насыр әл-Фараби,

Әбу Райхан әл-Бируни,

Махмуд Қашғари,

Жүсіп Баласағұни,

Ахмет Иүгнеки,

Қожа Ахмет Йасауи.

ІІ. Мағынаны ажырату .

Талдау әдісі .

1-Қазақстан жеріндегі ғалымдар туралы алған ақпараттарыңды жұбыңа түсіндір

2-Қазақстан жеріндегі ғалымдар туралы алған ақпараттарыңды сынып ішінде сипатта

3-Бүгін танысып отырған ғалымдар бір-бірімен қалай үйлеседі?

4-Бүгінгі сабақтағы ғалымдар туралы алған ақпарат негізінде қандай қорытынды жасар едің?

5-Қазақ даласында ғылым-білімнің дамуы жақсы болды ма, жоқ па және не себепті?

( Топтар берілген тапсырманы қорғап жатқан кезде, тақта бетінде ғұламалардың суретттері мен олар туралы мәліметтер көрсетіледі)

І - топ « Отырар» Ғылымның дамуына үлес қосқан ғалымдарға баға беру.

ІІ - топ «Сайрам» Тіл білімінің, Әдебиет саласының негізін салушы ғұламалар туралы мағлұмат беру.

ІІІ . Толғаныс .

Тақта бетінде жасырын топшамалар тұрады .

- Әрбір топ өзіне ұнаған топшаманы таңдағаннан кейін , тапсырмалар беріледі.

Тест.

1. Шығыстың аса көрнекті ғалымы Әбу Насыр әл - Фараби шығармаларын қандай тілде жазды?

А) Түрік В) Парсы С) Араб^*

2. Өз еңбектерінде адам дүниесі және оның мәнін өзінің сезім мүшелері мен ақыл - ойы арқылы таниды деп түсіндірген ғалым :

А) М. Қашқари В) Әл - Фараби ^* С) Ж. Баласағұни

3. Махмуд Қашқаридің шын аты :

А) Махмуд Хусейн ибн Мұхаммед^* В) Мұхаммед Қазы Бахадүр С) Әдіб Ахмет Махмұдұлы

4. Жүсіп Баласағұни дүниеге келген қала :

А) Суяб В) Қашқар^* С) ФАраб

5. Ж. Баласағұни «Құтадғу білік » еңбегін Баласағұнда бастап қай қалада аяқтаған болатын :

А) Қашқар^* В) Отырар С) Тараз

6. Сүлеймен Арслан хан қай ғұламаның сыйлығы үшін оған Ұлы хас - хажип деген лауазым берген

А) М. Қашқари В) Әл - Фараби С) Ж. Баласағұни^*

7. Ахмет Иүгнекидің шын аты :

А) Жүсіп Хас Хажип В) Ибраһим С) Әдіб Ахмет Махмұдұлы^*

8. Қожа Ахмет Йассауидің әкесі, атақты ғұлама адам :

А) Ибраһим ^* В) Мұхаммед Қанапия С) Мәті би

9. Ахмет Йассауидің жолын қуған шәкірттерінің бірі - ғұлама ақын, ел ішінде Хакім ата аталған кім ?

А) Қадырғали Жалайри В) Сүлеймен Бақырғани^* С) Мұхаммед Хайдар Дулати

10.ХҮІІІ ғ. Басында Оңтүстік Қазақстанда мұсылман дінінің кең түрде етек жая бастауына байланысты жарық көрген Әли ақынның поэмасы :

А) «Хусрау - Шырын » В) «Ләйлі - Мәжнүн» С) «Жүсіп - Зылиқа »^*

Симантикалық карта . Дұрыс жауапқа « +» белгісін қояды .Ғұламалар

Туған жылдары

870 - 950 жж.

973 - 1050 жж.

1030 - 1090 жж.

1021 - 1075жж.

1103- 1167жж.

Шамамен

ХҮІІ ғ.с-

ХҮІІІ ғ. Б.

1

Ахмет Иүгнеки

+

2

Махмуд Қашғари

+

3

Әбу Насыр әл - Фараби

+

4

Жүсіп Баласағұни

+

5

Ахмет Йассауи

+

6

Әл - Бируни

+

Сәйкестендіру тесті.

А.

1. Әл - Бируни «Данышпандықтың інжу маржаны »

2. Махмуд Қашғари «Ақиқат сыйы»

3.Жүсіп Баласағұн «Асыл тастар »

4.Ахмет Иүгнеки «Даналық кітабы»

5.Қожа Ахмет Йассауи «Түрік тілдерінің сөздігі »

6.Әл - Фараби «Құт негізгі білік »

Б.

1. Әл - Бируни Отырар

2. Махмуд Қашғари Сайрам

3.Жүсіп Баласағұн Түркістанға қарасты қыстақ

4.Ахмет Иүгнеки Белгісіз

5.Қожа Ахмет Йассауи Баласағұн

6.Әл - Фараби Қашқари

- Топтан бір оқушы шығып дұрыс жауптарды белгілейді

Қорытынды . 1. Тірек - сызба

Ғылымның дамуы .

2. Тірек - сызба .

Тіл білімінің дамуына үлес қосқан ғалымдар .

3. Тірек - сызба .

Әдебиеттің көрнекті өкілдері .

Үй тапсырмасы :

1. Тақырыпты оқып келу.

2. Сұрақтарға жауап беру. Үйде

1. Мына үзінді кімнің қандай еңбегінен алынған ? Еңбекті жалғастырып оқы.

(Мұхаммед Хайдар Дулатидің «Жиһан наме» дастаны)

Шаһсауар патшамен Жиһанбану ханымның Фирузшаһ атты жалғыз ұлы бірде түсінде елі мен жері түгілі тегі де белгісіз бір сұлуға ғашық болады. Ғашықтық оты жүрегіне мұң байлаған Фирузшаһ аң аулап көңіл көтеріп жүреді, бірақ ғашығын ұмыта алмай құса болады. Сөйтіп жүргенде бірде жаһан түзде жайылып жүрген жалғыз киікті ұшыратады. Киікті қуып жүріп ол Гүлстани - Ирам бекінісінде тұратын ...

2. Мәтіндегі сөздерге Сөздікпен жұмыс жасау

Бағалау: Әр оқушыны пантомимика бармақпен нұсқаулары арқылы бағалау