Урок физики Шалаөткізгіштер

Сабақтың тақырыбы: Шалаөткізгіштер және олардың электрлік қасиеттері. Шалаөткізгіштердегі электр тогы. Шалаөткізгішті диод және оның қолданылуы

Сабақтың мақсаты:

1.білімділік: Шалаөткізгіштер, олардың қасиеттері мен қолданылуы, шалаөткізгіштердегі электр тогын тасымалдайтын бөлшектер және тағы да басқа жаңа ұғымдармен таныстыру.

2.Дамытушылық: Есте сақтау, салыстыра , айыра білу дағдыларын дамыту, тез ойлау қабілеттерін тереңдету.

3.Тәрбиелік: Шыдамдылыққа, сабырлыққа, ұжымда өзін ұстау білуге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: жаңа тақырыпты меңгерту сабағы

Сабақтың әдісі: түсіндіру, салыстыру

Көрнекіліктер: тірек- сызбалар, карточкалар, кестелер, Менделеев кестесі

Құрал-жабдықтар: Интерактивті тақта , шалаөткізгіш диод

Сабақтың барысы:

І.Ұйымдастыру кезеңі

Сәлемдесу. Сабақтың тақырыбы мен мақсатымен таныстыру.

ІІ.Үй тапсырмасын тексеру.

Өткен тақырып бойынша білімдерін тексеру мақсатында, оқушыларға таратпалар беріледі. Әрбір таратпада 1 кесте, сұрақ беріледі.

Таратпалары тексеріліп, әрбір тапсырмаға баға қойылады.

Заттар

электр тогын тасымалдайтын бөлшектер

металдар

электролиттер

газдар

вакуум

2. а) Плазма дегеніміз не?

ә) Қандай құбылыс «темоэлектрондық эмиссия» деп аталады?

3. а) Электрондар мен оң және теріс иондардың бағытталған қозғалысы ________________________ деп аталады.

ә) Электрондар бейтарап атомдар және молекулалармен қосылып, теріс ион түзеді. Бұл процесс ____________ деп аталады.

4. а) «Газдардағы электр тогы» дегеніміз не?

5. а) Жеткілікті жоғары температурада электрондардың металдан ұшып шығу құбылысы _____________ деп аталады.

ә) Қандай құбылыс «темоэлектрондық эмиссия» деп аталады?

ІІІ.Жаңа сабақ.

Схема бойынша қай заттардағы электр тогын өткенімізді айтып өту.

МЕТАЛДАРДАҒЫ +

ЭЛЕКТРОЛИТТЕРДЕГІ+

Электр тогы ГАЗДАРДАҒЫ+

ВАКУУМДЕГІ+

ШАЛАӨТКІЗГІШТЕРДЕГІ -

Шалаөткізгіштер- металдар мен диэлектриктердің қасиеттерінен өзгеше, біршама электрлік қасиеттері бар және олардың арасыңдағы орынға ие заттар.

Металдар диэлектриктер

ШАЛАӨТКІЗГІШТЕР

12

B, C, Si, Ge, Sn, P, As, Sb, S, Se, Tе, I+ органикалық және органикалық емес қосылыстар

Меншікті кедергісі

10^-15-нен 10⁸

Ом·м-ге дейін

Шалаөкізгіштердің меншікті кедергісі тәуелді

1. Температураға

2. Жарықтандыруға

3. Қоспалар енгізуге

1. Шалаөткізгіштердің меншікті кедергісі олардың температурасына байланысты екенін дәлелдейтін тәжірибені әңгімелеу.

Шалаөкізгіштердің температураға тәуелділігінің қолданылуы

1. Терморезисторларда

2. Терморелелерде

3. Автоматты құрылғыладра

2. Шалаөткізгіштердің меншікті кедергісі жарықтандыруға тәуелділігі дәлелдейтән тәжрибені түсіндіру.

Шалаөкізгіштердің жарықтандыруға тәуелділігінің қолданылуы

1.Автоматты құрылғыларда

2.Фоторелелерде

3. Фотоэкспонометрлерде

Сурет бойынша германий кристалдың құрылысын қарастыру.

1,2,3- қабықшадағы электрондар- тұрақты.

4- қабықшадағы электрондар- сыртқы немесе валентті электрондар.

Электроннан айрылған атомда кемтік пайда болады.

Кемтік саны=электрондар саны

Егер кристалға кернеу берілсе, онда электрондар анодқа, ал кемтіктер катодқа қарай қозғалады. Шалаөткізгіш кристалда ток пайда болады.

• Шалаөткізгіштердегі электр тогы деп электр өрісі әркетінен электрондар мен кемтіктердің қарама- қарсы бағытталған реттелген қозғалысын атайды.

Егер электрон кемтікпен кездессе, онда рекомбинация жүреді.

Таза шалаөткізгіштердегі қыздырғанда немесе жарықтандырғанда пайда болатын олардың өткізгіштігі меншікті өткізгіштік деп аталады. Ол терморезисторлар мен фоторезисторларда қолданылады.

Қоспа атомдардың электрондарынан туындаған шалаөткізгіштердің өткізгіштігі қоспалық өткізгіштік деп аталады.

ҚОСПАЛЫҚ

ӨТКІЗГІШТІК

ЭЛЕКТРОНДЫҚ КЕМТІКТІК

ҚОСПАЛЫҚ ҚОСПАЛЫҚ

ӨТКІЗГІШТІК ӨТКІЗГІШТІК

(p-типті) (n-типті)

Шалаөткізгіштегі диод деп қарама- қарсы жақтарына тізбекке қосу үшін контактілер жалғастырылған, электронды- кемтіктік ауысуы болатын шалаөткізгішті кристалы бар құрылғыны айтады.

103- суреттен қарастыру.104,а -сурет бойынша қосу кері қосу. 104,ә- сурет бойынша қосу тіке қосу деп аталады.

Есеп шығару.

23- жаттығу.

ІV. Сабақты бекіту:

1.Бүгінгі тақырып бойынша түсінгендерін тексеру үшін, «Қайсысы артық?» ойыны ойналады. Берілген сөйлемдерде сабаққа қатысты емес сөздерді табу.

№1 Қайсысы артық?

1.Қоспалар, бор, терморезисторлар, генераторлар, германий

2. Қоспалық өткізгіштік, гальвоностегия, фосфор, тұрақты электрондар

3. Электрондық қоспалық өткізгіштік, плазма ,сурьма, кемтік.

№2 Қайсысы артық?

1. Мышьяк, органикалық қосылыстар, валентті электрондар, меншікті өткізгіштік, жұлдыздар.

2. Күкірт, кемтік, электролиз,р-типті шалаөткізгіштер, сыртқы электрондар.

3. Темір, йод, қоспалар, кемтіктік қоспалық өткізгіштік

(қателері тексеріліп, бағаланады)

2. Формулаларды еске түсіру мақсатында, «Формуланы білесің бе?» атты сандықтағы карточкаларды алып, формулаларды жазу.

№1 1. Фарадей заңын өрнекте.

2. Өткізгіш боймен ток жүргенде өткізгіште бөлінетін жылу мөлшерін табатын формула.

№2 1.Ом заңын өрнекте.

2.Қуатты есептеп табатын формулалардың бірін жаз.

№3 1.Ток күшін уақыт арқылы табатын формула.

2.Кернеуді жұмыс арқылы қалай өрнектейміз?

№4 1.Ом заңы арқылы кедергіні қандай формуламен есептейміз?

2. Электрохимиялық эквивалентті қалай табамыз?

V.Рефлексия.

1. Сабақ ұнады ма?

2. Қай жері?

3. Тағы не білгін келеді?

VІ.Бағалау: Оқушылар әрбір тапсырма бойынша алған бағаларын қарап, бүгінгі сабағымызда алған бағасын шығарады.

VІІ .Үйге тапсырма: §50-§51